मराठी भाषा दिन – आपल्या अभिमानाची ओळख
मराठी भाषा दिन – आपल्या अभिमानाची ओळख
- प्रो. पंकज पी. भिरूड
प्रस्तावना
भाषा ही कोणत्याही समाजाच्या संस्कृतीचे, परंपरेचे आणि अस्मितेचे प्रतीक असते. मराठी ही भाषा महाराष्ट्राच्या हृदयस्थानात वसलेली असून तिच्या वैभवशाली परंपरेचा प्रत्येक मराठी माणसाने अभिमान बाळगावा. २७ फेब्रुवारी हा दिवस मराठी भाषा दिन म्हणून साजरा केला जातो. हा दिवस महाराष्ट्राच्या महान साहित्यिकांपैकी एक असलेल्या वि. वा. शिरवाडकर (कुसुमाग्रज) यांच्या जन्मदिनी साजरा केला जातो.
मराठी भाषा दिन का साजरा केला जातो?
मराठी भाषा दिन साजरा करण्यामागे दोन मुख्य कारणे आहेत –
कुसुमाग्रजांचा जन्मदिवस:
२७ फेब्रुवारी हा वि. वा. शिरवाडकर उर्फ कुसुमाग्रज यांचा जन्मदिन आहे. ते एक प्रख्यात साहित्यिक, कवी, आणि विचारवंत होते. मराठी भाषेच्या संवर्धनासाठी त्यांनी मोलाचे योगदान दिले. त्यांच्या साहित्यामुळे मराठी भाषा आणि साहित्याची श्रीमंती वाढली. त्यांच्या सन्मानार्थ हा दिवस मराठी भाषा दिन म्हणून साजरा केला जातो.मराठी भाषेचा गौरव आणि संवर्धन:
- आधुनिक तंत्रज्ञान आणि जागतिकीकरणामुळे इंग्रजी आणि इतर भाषांचा प्रभाव वाढला आहे. मराठी भाषा आणि तिच्या संवर्धनासाठी लोकांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे आवश्यक आहे.
- नवीन पिढीला मराठी भाषेच्या समृद्ध परंपरेशी जोडणे आणि तिला अधिकाधिक प्रोत्साहन देणे हा या दिवसाचा मुख्य हेतू आहे.
- मराठीत लेखन, वाचन, आणि संभाषण वाढावे यासाठी या दिवशी विविध शैक्षणिक आणि सांस्कृतिक उपक्रम राबवले जातात.
मराठी भाषेचा इतिहास आणि महत्त्व
मराठी ही इंडो-आर्यन भाषाकुटुंबातील एक महत्त्वाची भाषा आहे. तिच्या लिखित इतिहासाचा मागोवा घेतल्यास साधारणतः १००० वर्षांहून अधिक जुनी परंपरा आढळते. याची सुरुवात शिलालेखांपासून होते, तर पुढे संत परंपरेने तिला अधिक समृद्ध केले.
संत ज्ञानेश्वर, तुकाराम, नामदेव यांच्या कीर्तनांनी आणि ओव्यांनी मराठी भाषेला भावनात्मक उंची दिली. तर, केशवसुत, बालकवी, आणि कुसुमाग्रज यांच्या कवितांनी आधुनिक मराठी साहित्यात नवीन विचारप्रवाह आणला.
मराठी भाषा दिन साजरा करण्याचे उद्देश
मराठी भाषा दिन साजरा करण्यामागे काही महत्त्वाचे उद्देश आहेत:
- मराठी भाषेचे संवर्धन व प्रसार – आधुनिक काळात इंग्रजी आणि इतर भाषांचे महत्त्व वाढत असले तरी, मराठी भाषा टिकवून ठेवण्याची जबाबदारी आपलीच आहे.
- तरुण पिढीला मराठीचे महत्त्व पटवून देणे – मुलांनी आणि युवकांनी मराठीत लिहिण्याची, वाचण्याची आणि बोलण्याची सवय लावून घेतली पाहिजे.
- मराठी साहित्य आणि संस्कृतीचा गौरव – साहित्य, काव्य, नाटके, आणि चित्रपट यामध्ये मराठी भाषेचा वापर वाढावा.
- स्थानिक बोलीभाषांना प्रोत्साहन – कोकणी, वऱ्हाडी, अहिराणी यांसारख्या मराठीच्या विविध बोलीभाषांनाही जपले पाहिजे.
मराठी भाषा दिनानिमित्त होणारे उपक्रम
दरवर्षी शाळा, महाविद्यालये आणि विविध शैक्षणिक संस्थांमध्ये विविध प्रकारचे कार्यक्रम आयोजित केले जातात. त्यामध्ये प्रामुख्याने पुढील गोष्टींचा समावेश होतो –
✅ मराठी निबंध आणि वक्तृत्व स्पर्धा
✅ कविता वाचन व लेखन स्पर्धा
✅ मराठी साहित्यिक व कवींच्या लेखनाचे अभिवाचन
✅ मराठी हस्ताक्षर व चित्रकला स्पर्धा
✅ मराठी भाषा संवर्धनावर परिसंवाद आणि चर्चासत्रे
मराठी भाषा आणि आधुनिक काळातील आव्हाने
आजच्या डिजिटल युगात आणि ग्लोबलायझेशनच्या प्रवाहात, इंग्रजी भाषेचा प्रभाव वाढला आहे. अनेक पालक आपल्या मुलांना इंग्रजी माध्यमात शिक्षण देण्याला प्राधान्य देतात, त्यामुळे मराठीचे महत्व कमी होत आहे.
तसेच, सोशल मीडियावर "इंग्लिश" चा वापर वाढत चालला आहे. मराठीतील व्याकरण, शुद्धलेखन आणि वाचन याकडे दुर्लक्ष होण्याची शक्यता आहे. या पार्श्वभूमीवर मराठीच्या संवर्धनासाठी पुढील उपाययोजना गरजेच्या आहेत –
- शालेय आणि महाविद्यालयीन स्तरावर मराठी भाषा बंधनकारक ठेवावी.
- मराठीत विज्ञान, तंत्रज्ञान आणि आधुनिक विषयांवर अधिक साहित्य निर्माण करावे.
- डिजिटल माध्यमातून (Podcast, YouTube, Blogs) मराठीला जागतिक व्यासपीठ मिळवून द्यावे.
- सांस्कृतिक उपक्रम आणि चित्रपटांतून मराठी भाषा अधिक लोकप्रिय करावी.
मराठी भाषेचे भवितव्य
भाषा ही जिवंत असते, आणि तिचा उपयोग जितका वाढतो तितकी ती विकसित होते. महाराष्ट्र सरकार, साहित्य मंडळ, आणि विविध शैक्षणिक संस्था यांच्याद्वारे मराठी भाषेच्या प्रसारासाठी विविध उपक्रम घेतले जात आहेत.
तथापि, खऱ्या अर्थाने भाषेचे संवर्धन करण्यासाठी प्रत्येकाने आपापल्या पातळीवर प्रयत्न करणे आवश्यक आहे. आपली दैनंदिन संवादाची भाषा मराठी असावी, आपली मुले मराठीतून शिकावीत, आणि आपण मराठी साहित्य, संगीत आणि नाटकांचा आस्वाद घ्यावा.
निष्कर्ष
"मराठी टिकली पाहिजे, वाढली पाहिजे!"
ही जबाबदारी केवळ सरकारची नसून, प्रत्येक मराठी भाषिकाची आहे. २७ फेब्रुवारी हा दिवस केवळ उत्सव नसून, आपल्या भाषेच्या जतनासाठी घेतलेली शपथ आहे. आपण सर्वांनी एकत्र येऊन आपल्या मातृभाषेचा अभिमान बाळगावा आणि तिला जागतिक पातळीवर पोहोचवण्यासाठी प्रयत्न करावेत.
"माझी मराठी हीच माझी ओळख, मराठी अभिमान, मराठी संस्कृतीचा सन्मान!"
लेखक परिचय
प्रो. पंकज पी. भिरूड
(संशोधक व अभ्यासक)
https://growyourmoneywithpankaj.blogspot.com
